PVDA stelt een alternatief plan voor Neo voor.

De stad Brussel geeft 18 hectaren op de Heizelvlakte in erfpacht aan vastgoedmastodonten Besix, CFE en Unibail-Rodamco. Samen willen ze er één van de grootste shoppingmalls van Europa bouwen, 500 high standing woningen, een congrescentrum, een luxe-hotel, een rusthuis en twee crèches. PVDA Brussel komt echter met een alternatief plan op de proppen. Minder winkels en kantoren, meer woningen, scholen en publieke voorzieningen in de buurt.

Brussel heeft nood aan een ambitieuze politiek om te werken aan leefbare wijken. De Heizelvlakte kan een deel zijn van die oplossing. Maar dan moeten de huidige plannen voor Neo volledig hertekend worden om plaats te maken voor een project dat rekening houdt met de noden van Brussel vindt PVDA Brussel.

Maak van de Heizel een deel van de oplossing

Brussel kampt met een wooncrisis, met een tekort aan scholen en crèches, en met een chronisch fileprobleem dat voor een groot deel verantwoordelijk is voor de slechte luchtkwaliteit in en rond de stad. De stad heeft de kans om 18 hectaren, een oppervlakte zo groot als 35 voetbalvelden, her in te richten en rekening te houden met de sociale en ecologische uitdagingen. Die keuze maken de Brusselse regering en het Brusselse gemeentebestuur niet. De huidige plannen komen tegemoet aan de wensen van de vastgoedbedrijven Besix, CFE en Unibail-Rodamco. Die investeren als consortium samen 800 miljoen euro in de 18 hectare en hopen er één van de grootste shoppingmalls van Europa te bouwen, 590 woningen waarvan 500 high standing woningen, een congrescentrum, een luxe-hotel, een rusthuis en twee crèches. Net zoals bij Thurn en Taxis, is één van de vastgoedbedrijven (CFE) grotendeels in handen van Ackermans & Van Haaren: Eén van de grootste holdings in België die in opspraak kwam vanwege zijn 22 filialen in ettelijke belastingparadijzen.

De PVDA wil breken met de uitverkoop van de stad en pleit voor een sociaal Neoplan, waar toegankelijke woningen, publieke voorzieningen in de nabijheid en propere lucht centraal staan.

Ten eerste is er de uitbreiding van het aantal woningen in het huidige plan van 590 naar 1200 woningen. PVDA pleit dan voor het inkrimpen met 80% van de huidig voorgestelde megalomane 72.000 m2 aan winkelruimte. Die ruimte kan ingenomen worden door de 610 extra woningen. Commerciële ruimte is nodig, zeker in functie van de nieuwe wijk. Maar 15.000 m2 moet ruim voldoende zijn.

Minstens 50% van de woningen op de Neo-site moeten in publieke handen zijn om een controle over de huurprijzen te garanderen zodat de stijgende huurprijzen kunnen tegengegaan worden. Die woningen bouwen moet het werk zijn van een intercommunaal openbaar bouw, -renovatie- en isolatiebedrijf. Zo’n bedrijf kan de bouw, isolatie en renovatie op zich nemen van een groter sociaal segment van weinig kapitaalkrachtige, lagere- en hogere middenklasse-gezinnen, naar het voorbeeld van Wenen. Daar zorgt een stadsbedrijf voor een deel van de opbrengst die ze overhoudt bij de huur van duurdere woningen. Overige middelen moeten komen aan de hand van een belastinghervorming, de woonrecht-taks, die wordt opgehaald bij grote bouwpromotoren en huiseigenaars die meer dan 10 panden verhuren.

Naast de bouw van het voorziene rusthuis en de twee kinderdagverblijven pleit de PVDA voor de bouw van o.a. een bibliotheek, een spelotheek, een tweetalige basisschool, een middelbare school en meer groen in hun alternatief Neoplan. De 3500 vierkante meter kantoren wil PVDA herleiden tot 1500 vierkante meter en het congrescentrum verdwijnt volledig. Hierdoor komt er ruimte vrij voor de extra openbare voorzieningen en meer groen.

De Heizelsite ontvangt momenteel 5 miljoen bezoekers per jaar. Als het winkelcentrum er komt, verwacht men 15 miljoen bezoekers per jaar en zullen de bestaande mobiliteitsproblemen toenemen, met nefaste gevolgen voor economie en gezondheid. De Europese norm voor N02 wordt systematisch overschreden op en rond de ring. En dit in een zone waar nu al niet minder dan drie scholen liggen en een rusthuis. PVDA wil een verlaging van de uitstoot van broeikasgassen met 60% voor 2030 en stelt daarom een project Neo voor dat volledig breekt met het bling-bling voorstel dat nu op tafel ligt. Zelfs de weinig ambitieuze doelstellingen van het Brussels gewest, uitstootreductie van 30% tegen 2025, kunnen onmogelijk gehaald worden.

Door op de heizelvlakte een integrale wijk te bouwen beantwoordt de linkse partij niet alleen aan de sociale noden van de Brusselse gezinnen. Ook zal de voorziene commerciële ruimte, net zoals de kantoorruimte en de openbare voorzieningen zorgen voor een aanbod van werk- en winkelmogelijkheden in de nabijheid, waardoor het aantal zinloze verplaatsingen drastisch worden verminderd.

 

De traditionale partijen verkopen de stad uit

« Dit wordt de grootste shoppingbestemming van Europa » verkondigden enkele investeerders in 2014 in Het Nieuwsblad. «De Heizel krijgt het chicste shoppingcenter van ons land ! » was de titel van het artikel.1 Ook Brussels burgemeester Philippe Close (PS) kan zijn enthousiasme voor het Neo-project niet verstoppen: « Neo moet de internationale uitstraling van Brussel versterken » luidt het op zijn website. Hij is trots op het NEO-project: “We moeten de stad samen maken. Ik heb er geen moeite mee om naast een patroon te zitten, als ieder zijn rol speelt. Het symbool van mijn politiek handelen, dat is NEO.” verklaarde de Brusselse burgemeester in L’écho.

De vastgoedbedrijven Besix, CFE en Unibail-Rodamco investeren samen 800 miljoen euro in de 18 hectaren die de stad Brussel. Alsof het verpatsen van openbare gronden nog niet genoeg is, komen de Stad Brussel en het Brussels Gewest met een pak gemeenschapsgeld over de brug: zowat 335 miljoen euro aan investeringen via de publieke vennootschap NEO. Die moeten dienen om « de inrichting en de ontwikkeling van de Heizelvlakte evenals het daaropvolgende operationele beheer te bevorderen, te verwezenlijken of te doen verwezenlijken »2.

Ook bij het Neo II project blijkt de gulheid van de burgemeester Close en Minister-President Vervoort geen grenzen te kennen. De kosten van het congrescentrum en het luxe-hotel komen op 300 miljoen, waarvan de helft zal betaald worden door de belastingbetaler en de andere helft mag afgetrokken worden van de stedenbouwkundige lasten van...Neo I.3

Van de PS, Ecolo, CD&V tot MR : alle betrokken partijen die sinds 2010 in de Brusselse Gewestregering zaten en in het Brussels gemeentebestuur hebben geen fundamenteel verzet aangetekend tegen de hypercommerciële invulling van Neo. In 2014 werd, door alle traditionele partijen (PS, Sp.a, MR, Open VLD, Ecolo, Groen, Défi), de oprichting van publiek vennootschap NEO goedgekeurd en daarmee dus de immense overheidssteun voor de vastgoedbonzen.

Zelfs Ans Persoons, de ex-Schepen van de stad Brussel, zat in de vzw NEO en verklaart dat “we met die vzw’s onder meer bezig zijn met de ontwikkeling van de Heizel, één van de grootste projecten in onze hoofdstad. Mijn werk in deze vzw is transparant en verantwoord. Er wordt écht werk geleverd.”4 Change brussels, really? De vraag voor wie er werk geleverd wordt, is in deze de meest prangende.

Op de vraag of Uplace, Docks Bruxsel én Europea niet te veel van het goede zijn, antwoord directeur-generaal strategie en communicatie, Michel Dessolai van Unibail-Rodamco het volgende: ‘We doen altijd ons eigen project. We kijken niet naar de andere projecten in de buurt, ook al waren Dockx en Uplace al bekend toen we eraan begonnen.’5 Après nous le déluge.

 

Winkelleegstand swingt de pan uit

Op de website van de publieke vennootschap NEO staat te lezen dat 'duurzame ontwikkeling' en de 'menselijke schaal' centraal staan, en dat er maar liefst 5.000 jobs zullen gecreëerd worden. Het voorbeeld van andere projecten, zoals Docks geven een andere beeld. Daar werden er van de 1200 beloofde jobs uiteindelijk 500 gecreëerd.

En dan heb je de reeds bestaande winkelleegstand. Brussel zit nu al met 140.000m² aan leegstaande winkelruimte. De winkelleegstand is de laatste 6 jaar gestegen van 6% naar 11%. Met die cijfers in het achterhoofd getuigt het van cynisme om de bijkomende bouw van 72.000m² aan winkelruimte als 'duurzame ontwikkeling' te promoten. En dan zwijgen we over de jobs die verloren gaan door de ondergang van winkels in andere delen van de stad.

 

Verstikkend mobiliteitsinfarct in het kwadraat

Nu reeds doet zich op de lanen rondom de site dagelijks een verkeersinfarct voor tijdens de spitsuren. Het Neo-project zou voor 2000 extra verplaatsingen per uur in de week zorgen en 4500 extra verplaatsingen per uur in het weekend.

Om dat verkeer op te vangen, is er sprake van een directe verbinding met de autostrade A12 enerzijds, die midden door het Osseghempark zou lopen, waardoor dat park desastreus aan kwaliteit zal moeten inboeten.

En anderzijds zijn er de plannen voor de verbreding van de ring rond Brussel die ‘extra capaciteit’ zou creëren. Zowat alle academische onderzoeken blijken aan te geven dat er enkel sprake is van een tijdelijke vermindering van de reeds bestaande files. De verbreding zou zorgen voor een aanzuigeffect en uiteindelijk meer auto’s en meer files veroorzaken. Ook cardioloog Marc Goethals waarschuwt voor de gevolgen van het fijne stof op en rond de Brusselse Ring op de luchtwegen en de risico's op hart- en vaatziekten van de omwonenden. “hoe dichter een omwonende bij de snelweg woont, hoe meer verstoord zijn longen zich zullen ontwikkelen.” De schade is des te groter bij kinderen wiens longen zich nog ten volle moeten ontwikkelen en ouderen die extra gevoelig zijn voor luchtvervuiling.

Dat deze pistes zelfs nog maar serieus genomen worden is onbegrijpelijk wanneer we de uitdagingen voor mobiliteit en klimaat beschouwen. In 2015 tekenden alle meerderheidspartijen uit de Vlaamse, Brusselse en federale regeringen nog de ambitieuze en urgente klimaatdoelstellingen van Parijs. Nog geen vijf jaar later zouden de werken voor een vijfde baanvak op de Brusselse op een afstand van 10 kilometer aanvangen.

 

Neo biedt geen antwoord op de wooncrisis... integendeel

Bovenop het winkelcentrum zullen 590 woningen komen. Maar wat voor woningen? Uit de effectenstudie van het project blijkt dat het om luxe-appartementen gaat die zullen verkocht worden aan tarieven van 240.000 tot 300.000 euro. Dat is ruim boven de gewestelijke gemiddelden, laat staan de gemiddelden voor de omliggende wijken. Het is geenszins de bedoeling van de private spelers om betaalbare woningen op de markt te brengen. Ondertussen staan meer dan 48.000 Brusselse gezinnen momenteel op de wachtlijsten voor een sociale woning en 1 op 5 inwoners in Brussel komt in aanmerking voor sociale woningen. De huurprijzen blijven echter verder stijgen.

Van de 590 geplande woningen zullen er 90 overgedragen worden aan de overheid, via het systeem van 'stedenbouwkundige lasten' dat wettelijk voorzien is. Maar of deze woningen ook echt sociale woningen zullen worden? Ter herinnering: In 2010 beloofde de Brusselse regering 30% sociale woningen op de Thurn en Taxis-site. Hoeveel zijn er daar ook echt van gebouwd? Inderdaad, 0,000.

 

Gebrek aan transparantie en inspraak

Over deze beslissing is er nauwelijks een publiek debat geweest. Een probleem dat de omliggende buurtcomités en handelaars reeds vanaf de eerste plannen in 2010 aanklagen. Al in 2012 heeft de Gewestelijke OntwikkelingsCommissie (GOC) zich verzet tegen een megalomaan shoppingcentrum op de Heizel. Ook het Interregionaal Platform voor Duurzame Economische Ontwikkeling, een verzameling van middenveldorganisaties, tekende verschillende malen beroep aan maar werd volledig genegeerd.

Maar ook over wie de beslissingen omtrent de bouw- en milieuvergunningen in handen heeft en hoe die verlopen, is Neo een mooi voorbeeld van achterkamerpolitiek. De Brusselse overheid is namelijk rechter en partij. CEO van Neo is Henri Dineur, een ex-kabinetschef van gewezen Brussels minister-president Charles Picqué (PS). In de raad van bestuur zetelen prominente PS’ers zoals de Brussels burgemeester Philippe Close en Denis Delforge. Die laatste is de CEO van Brussel Expo, de vzw van de stad die de Heizelpaleizen uitbaat. Ook Guenned Abbes, ex-man van PS-kopstuk Laurette Onkelinx, is Neo-bestuurder.

 

Gemors met geld en een beheerraad ten dienste van de projectonwikkelaars

Eind februari 2018, in de nasleep van verschillende schandalen rond de VZW’s van de stad Brussel, voegt Neo zich aan het lijstje van stadsschandalen toe. Rudy Vervoort moet toegeven dat de cvba Neo 9 miljoen euro uitgaf aan externe consultants. De facturen liepen soms op tot 27.000 euro per maand.

Zowel minister-president Vervoort (PS) als minister van Begroting Vanhengel (Open VLD) hebben een regeringscommissaris bij Neo zitten die een controlerende functie hadden maar bitter weinig aan de alarmbel trokken. Hoogstwaarschijnlijk omdat vzw Neo al van in het begin een kluwen van politiek en vastgoed was. Ook Paul Delesenne, een notoir vastgoedbaron, zetelde al van in het begin met politici als ex-burgemeester Freddy Thielemans (PS), Philippe Close (PS), Christian Ceux (CDH), Henri Dineur (PS, ex-kabinetschef van Charles Picqué) in beheerraden van NV’s en VZW’s die zich ‘ontfermden’ over de Heizelvlakte.

In de marge van het NEO-dossier heb je de deal tussen de stad Brussel en Ghelamco, de projectontwikkelaar die in Gent moest zorgen voor het voetbalstadion van AA Gent en daar in zee ging met de voor fraude veroordeelde Optima-baas Jeroen Piqueur. Het hoeft niet te verbazen dat het terrein (de zogenaamde parking C) waar Ghelamco over kon beschikken en waarop er initieel een nieuw Eurostadion moest gebouwd worden, door de stad Brussel van de hand werd gedaan voor 1 "symbolische" euro per jaar. De winsten zouden wel naar Besix en Ghelamco terugvloeien. Nu de stad Brussel dit contract opnieuw wil verbreken, zullen de juridische kosten ongetwijfeld torenhoog oplopen. De bedrijfscultuur in dit soort constructies is er een van dikbetaalde directeurs, van ons-kent-ons en van schandalige winstmarges.

 

Wie zijn de vastgoedbonzen in het Neo dossier ?

In 2014 werd de bouw van het Neo-project toegewezen aan een consortium van drie grote bouwgroepen : Besix, CFE en Unibail-Rodamco. Dankzij de 335 miljoen euro belastingsgeld die in de Heyselsite geinvesteerd wordt, zullen deze bedrijven riante winsten kunnen opstrijken met hun bouwprojecten. De drie beursgenoteerde bedrijven zijn niet de minste. Een overzicht.

Besix is met een omzet van 2,2 miljard euro per jaar de grootste Belgische speler op de markt. Maar de 'Belgische' stempel die dit bedrijf steevast toegewezen krijgt is relatief als je weet dat de hoofdaandeelhouder niemand minder is dan Naguib Sawiris. Dit is een Egyptische miljardair met een vermogen dat geschat wordt op maar liefst 5,7 miljard dollar. Hij maakt deel uit van de rijkste familie van Egypte, die volgens Forbes een totaal vermogen heeft van 36 miljard euro. Naguib Sawiris dook op in de 'Paradise papers' omdat hij een deel van zijn vermogen onderbracht in postbusbedrijven op belastingparadijs Malta.

CFE wordt vaak omschreven als een « Brusselse bouwgroep ». De hoofdaandeelhouder van dit bedrijf is de financiële holding Ackermans & Van Haaren. Zij bezitten, zo bleek uit de Paradise Papers, maar liefst 22 filialen in belastingsparadijzen, waarvan 12 in Luxemburg. Verschillende spelers binnen deze holding hebben nauwe banden met de politiek. Deze holding wordt voorgezeten door de miljardair Luc Bertrand, wiens dochter op het kabinet van Didier Reynders werkt Marc De Pauw, één van de kaders van de holding, is een partijgenoot van Brussels minister Guy Vanhengel (Open VLD). En de Business Developpement Manager van Ackermans & Van Haaren is Philip Heylen, een Antwerpse partijgenoot van Brussels staatssecretaris Bianca Debaets (CD&V). De PVDA schreef over de malifide praktijken van deze holding dit dossier.

Unibail-Rodamco is een vastgoedspeler die zich concentreert op de bouw van winkelcentra. Het bedrijf is in Europa de marktleider en wist onlangs het imperium verder uit te breiden door de overname van Westfield Corporation, een Australisch bedrijf dat actief is op de Amerikaanse vastgoedmarkt. Dankzij die overname werden zij in 2018 de grootste wereldspeler op de markt van winkelcentra en zagen zij hun nettowinst stijgen met maar liefst 14,5 procent tot een som van 703 miljoen euro. Niet bepaald het soort bedrijf dat nog gepamperd moet worden met overheidsinvesteringen.