Precies een jaar geleden opende het winkelcentrum Docks Bruxsel de deuren langs het kanaal in het noorden van de stad. Tijdens de eerste dagen na de opening kwamen wel 200.000 bezoekers opdagen, maar nadien is de hype snel teruggevallen. Vandaag bieden de winkelgangen een kalme aanblik, meer en meer winkels zijn verlaten en de uitstalramen omgevormd tot reclameborden. Waar is het verwachte succes?
Uitverkoop van onze stad aan de immobiliënbarons
Van bij de start van het project was er al van alle kanten kritiek op Docks. Verenigingen, burgercomités, wetenschappers, vakbonden, vertegenwoordigers van zelfstandigen hebben de overheid gealarmeerd. De gevolgen voor de werkgelegenheid, de leefomgeving, de mobiliteit, het democratische deficit ... Al deze aspecten werden ernstig in vraag gesteld bij dit project. En toch werd hiernaar niet geluisterd! De overheden zetten door ondanks de herhaalde negatieve adviezen van de Raad van State. Brussel zou hoe dan ook een nieuw winkelcentrum krijgen in de rand.
Hoe kan je verklaren dat een onderneming als Equilis heeft beslist om zoveel geld te investeren in dit project ondanks het verzet, de moeilijke bereikbaarheid van de site, de concurrentie met het commerciële stadscentrum en de projecten van U-Place en Neo op enkele kilometer afstand? Een professor in management wijst op volgend element: “In de huidige periode met zeer lage rentevoeten is een winkelcentrum een financieel product eerder dan een commercieel aanbod.Het heeft met andere woorden weinig belang of het winkelcentrum functioneert, de investering op zichzelf brengt geld op.” En wel erg snel! Nauwelijks vier maanden na de opening van Docks stelde Equilis het winkelcentrum waarin het ‘amper’ 210 miljoen euro had geïnvesteerd, opnieuw te koop tegen 300 miljoen euro.
Men begrijpt dus vlug dat de oppositie haar stem moeilijk kan laten horen als de beleidsvisie van de stad Brussel en het Brusselse Gewest samenvalt met de belangen van een vastgoedmaatschappij als Equilis. De risico’s voor onze banen en ons leefmilieu leggen dan weinig gewicht in de weegschaal. Deze politieke visie op city marketing van onze overheden wil Brussel omvormen tot een Europese en zelfs internationale aantrekkingspool en er een bevoorrechte bestemming van maken gericht op economisch en cultureel luxetoerisme. Zijn ze bekommerd om de ondersteuning van de buurtwinkels, het betrekken van de inwoners bij de beslissingen, de schepping van vaste banen of de beperking van de koolstofuitstoot? Helemaal niet. Het stadsbestuur en de Brusselse gewestregering kiest een heel andere weg: op een zilveren schaal biedt ze onze stad aan aan de grote immobiliënbarons, ten nadele van de mensen en het leefmilieu.
Onze banen bedreigd
Ruime jobcreatie was een van de belangrijkste argumenten die de stad en de investeerders naar voren schoven om het project te lanceren. Zij beloofden 1200 banen. Slechts de helft ervan werd gerealiseerd. In een gewest waarin een jongere op drie werkloos is, maakt dat een groot verschil. En dan hebben we het nog niet over de kwaliteit van de banen die erbij kwamen of de onzekerheid die sommige ervan meebrengen. Uit getuigenissen van bedienden blijkt dat sinds de opening van het centrum een aantal van hun collega’s al werd doorgestuurd. Onzekere contracten van korte duur veroorzaken een groot verloop, een wijd verspreide praktijk in de distributiesector. Medeleven moet je niet verwachten van de ketens die in het winkelcentrum de grootste oppervlakte in beslag nemen. Blijft de omzet achterwege ? Het personeel wordt afgedankt om de kosten te drukken.
In deze winstlogica zijn het altijd de werknemers die betalen voor de gebroken potten en onder nog grotere druk komen te staan als het succes uitblijft. Getuigenissen zoals deze van Monique (schuilnaam), verkoopster in een winkel in Docks Brussel, spreken voor zich: “Men begon met ons onder druk te zetten omdat het omzetcijfer niet goed was.De collega’s vielen de een na de andere weg, zonder te worden vervangen.Men verplicht ons overuren te doen en om hyperpolyvalent te worden om het personeelstekort op te vangen.We vragen ons allemaal af hoe onze toekomst er zal uitzien ... Dat brengt ook heel wat stress mee voor het gezinsleven.”
Die ongerustheid leeft ook bij de Brusselse handelaars. Hoewel Marion Lemesre (MR), schepen bevoegd voor Handel, zich er weinig zorgen lijkt over te maken, stellen meerdere experten de strategie van de stad in vraag, en heel in het bijzonder het bestaande handelsaanbod en de lopende projecten. De directrice van Centrummanagement (CEMA), een studiebureau de advies verstrekt aan privé en overheid, spreekt duidelijke taal: “Als men een nieuw winkelaanbod schept, komt er niet tegelijk ook meer geld in de portefeuille van de mensen. Als de consumenten hun aankopen gaan doen op een bepaalde plaats, dan zullen ze met andere woorden het niet langer ergens anders uitgeven.” Dat fenomeen is nu nog relatief beperkt met Docks maar zal in de komende jaren veel belangrijker worden met de realisatie van twee reusachtige projecten: U-Place in Machelen en Neo op de Heizelvlakte
Marketing ten koste van het klimaat
De stad Brussel heeft zich geëngageerd om, in vergelijking met 1990, de uitstoot van broeikasgassen met 40 % terug te dringen tegen 2040. Als ook de privé-promotoren zich hiervoor willen inzetten dan kan men er zich op het eerste zicht alleen maar over verheugen. Verwarming aangesloten op de verbrandingsoven van Net Brussel, zonnepanelen, glazen plafonds ... zorgden ervoor dat het Docks-project een ecologisch label kreeg. Vandaag wordt de kwaliteit van deze labels en hun positieve effecten voor het milieu sterk betwist. Toch verhogen ze de waarde van de neergezette gebouwen. Docks, ecologisch? Niet zeker. Equilis, de promotor van het winkelcentrum, bezit daarentegen een duurzaamheidslabel waardoor het de kans krijgt een hogere verkoopsprijs te vragen.
Met zijn 1700 parkeerplaatsen en een beperkte bereikbaarheid met het openbaar vervoer mikt Docks in de eerste plaats op consumenten uit de Brusselse rand, “een gebied met ongeveer 2 miljoen inwoners” volgens Olivier Weets, de projectontwerper. Enkele feiten: Brussel behoort tot de Europese steden met de grootste fileproblemen. Pollutiepieken treden frequent op. De concentratie van schadelijke deeltjes voor onze gezondheid overschreden in het Brusselse Gewest regelmatig de toegelaten normen. Fijn stof is verantwoordelijk voor heel wat overlijdens - in België schrijft het Europees Milieuagentschap hieraan 12.000 voortijdige overlijdens toe. Equilis heeft niettemin de nodige vergunningen bekomen voor de bouw van het shoppingcentrum in een bijzonder gevoelige zone nabij de ring.
De klimaatnoodzaak en de Belgische en Brusselse engagementen om de vervuilende uitstoot van beperken blijven niettemin bestaan. Wat zal er gebeuren wanneer de bezoekers toestromen voor Neo en U-Place die twee maal zoveel ambitie hebben inzake bezoekersaantallen. De impact op mobiliteit, veiligheid, milieu en gezondheid zal enorm zijn; daarover is geen twijfel mogelijk. De overheden en de immobiliënbarons die deze projecten aanmoedigen en er geld aan verdienen, zullen hiervan niet het slachtoffer worden. De bevolking zal hiervoor opnieuw opdraaien.
Wat met de bekommernissen van de mensen
Brussel “aantrekkelijker” maken: ja! Maar voor wie? Wanneer onze openbare besturen ervoor kiezen onze stad te verkopen om tegemoet te komen aan de belangen van de rijksten, dan gebeurt dat ten koste van de bevolking. Bekommeren ze zich wel om wat de mensen belangrijk vinden? 400.000 wagens rijden elke dag rond in Brussel, onze lucht is verzadigd. De armoede neemt toe. Zelfs loontrekkenden die moeten rondkomen met onzekere jobs, worden niet gespaard. We hebben geen nood aan een nieuw project voor een winkelcentrum, maar wel heel iets anders.
Het is hoog tijd dat de echte bekommernissen van de mensen een centrale plaats krijgen in de beleidsbeslissingen. Verschillende voorbeelden tonen ons dat vele verenigde stemmen samen sterker zijn dat de reuzen van de immobiliënsector. In Anderlecht hebben de ouders geijverd voor de opening van een kinderdagverblijf dat twee jaar leeg stond, en ze hebben hun slag thuisgehaald. In Vorst zijn inwoners in beweging gekomen om sociale woningen die al 10 jaar leegstonden te renoveren, en ze hebben gewonnen. En wat wil jij veranderen?
De PVDA is gestart met een grote bevraging van 1000 Brusselaars. Help ons met deze campagne en begin met gewoon uw mening te geven op http://brussel.pvda.be/bevragingintro
Claudia Chin
PVDA Brussel Stad
© Sabrina Delvaux
